Στο δυτικό άκρο του Μανδρακίου, στην κορυφή απόκρημνου βραχώδους υψώματος που εισέρχεται στη θάλασσα εν είδει μικρού ακρωτηρίου, βρίσκεται το ιπποτικό κάστρο του Μανδρακίου με το σημαντικότερο προσκύνημα της Νισύρου, την Ιερά Μονή της Παναγίας Σπηλιανής, χτισμένη στο εσωτερικό του. Τα δύο μνημεία που κρέμονται σαν μετέωρα πάνω από τη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού και δεσπόζουν λόγω θέσης σε όλη την περιοχή, είναι το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς φτάνοντας στη Νίσυρο.
Tο ιπποτικό κάστρο θεωρείται το σημαντικότερο μεταξύ των μεσαιωνικών οχυρών της Νισύρου. Χτίστηκε από τους Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, κυρίαρχους του νησιού την περίοδο 1314-1522, στη θέση βυζαντινού φρουρίου, σε φυσικά οχυρή τοποθεσία που ελέγχει από ψηλά το Μανδράκι και την ευρύτερη χερσαία και θαλάσσια περιοχή.
Το οχυρό, γνωστό από μεσαιωνικές αναφορές, ταυτίζεται πιθανώς με αυτό που, σύμφωνα με έγγραφη απόφαση του Μείζονος Συμβουλίου της Βενετίας, απέτυχε να καταλάβει το 1306 ο ευγενής Βενετός Jacomo Barozzi και εκπόρθησαν τελικά οι Ιωαννίτες Ιππότες το 1314, οπότε και κυρίευσαν το νησί. Ενδεχομένως να ταυτίζεται επίσης με το κάστρο που επισημαίνει στα παράλια της Νισύρου ο Ιταλός περιηγητής Nicolo de Martoni το 1394, ενώ ο Φλωρεντίνος μοναχός Cristoforo Buondelmonti το κατονομάζει στο ταξιδιωτικό του ημερολόγιο το 1420, μεταξύ των πέντε συνολικά οχυρωμένων οικισμών της Νισύρου.
Οι μεταγενέστερες παρεμβάσεις έχουν αλλοιώσει ιδιαίτερα το εσωτερικό του κάστρου. Δεν διακρίνεται η βυζαντινή οικοδομική φάση του, διατηρείται ωστόσο τμήμα του αρχαίου τείχους της Νισύρου, η βόρεια δηλαδή προέκταση του Παλαιόκαστρου του 4ου αι. π.Χ. Το ιπποτικό οχυρό περιβάλλεται σε όλες τις πλευρές από μονή σειρά τείχους, το οποίο έχει κατασκευαστεί με λίθους ποικίλης σύστασης, μορφής και μεγέθους, και ακολουθεί το φρύδι του υψώματος. Στην ανατολική, λιγότερο απόκρημνη και στραμμένη προς το Μανδράκι πλευρά, ανοίχτηκε η είσοδος, με ογδόντα μια βαθμίδες που οδηγούν από την κεντρική συνοικία Λαγκάδι του οικισμού στην πύλη του κάστρου. Μια δεύτερη, εσωτερική είσοδος ενισχύει την άμυνα του φρουρίου, ενώ σε αυτήν κυρίως την πλευρά προστέθηκαν αμυντικοί πύργοι, καθώς οι υπόλοιπες παρειές του λόφου είναι σχεδόν κάθετες και απροσπέλαστες. Σε πύργο εξελίχθηκε επίσης το μόνο σημείο όπου το τείχος είχε πολυγωνική κάτοψη στο νοτιοανατολικό τμήμα του, όπου ενισχυόταν και από μη σωζόμενη πλέον καταχύστρα. Στο ίδιο σημείο, που είναι και το ψηλότερο, υπάρχει ο γνωστός «Μπαρουτθοχανάς», αποθήκη πυρομαχικών με χρήση που φτάνει μέχρι την Τουρκοκρατία. Εντός των τειχών, διακρίνονται επίσης κατεστραμμένοι προμαχώνες και οπλοστάσια.
Διάσπαρτα οικόσημα -ορισμένα μάλιστα σε δεύτερη χρήση- υπάρχουν εντοιχισμένα στο ιπποτικό τείχος, στους πύργους και πάνω από την εσωτερική είσοδο. Το παλαιότερο ανήκει στον Saffredo Calvo-Crispo, κληρονόμο του Dragonino Clavelli, πάμπλουτου τραπεζίτη και ευεργέτη του τάγματος, στον οποίο ενοικίασαν οι Ιππότες τη Νίσυρο στα 1401-1402, καθεστώς που διατηρήθηκε από μέλη της οικογένειάς του μέχρι το 1427. Το οικόσημο αυτό, που εντοιχίστηκε πριν το 1427, ορίζει και το terminus post quem του ιπποτικού κάστρου. Διακρίνονται επίσης οικόσημα του πρεκέπτορα και διοικητή της Λέρου, Καλύμνου, Νισύρου και αργότερα της Κω Fantino Quirini (1433-1453) και των Μεγάλων Μαγίστρων Jacques de Milly (1454-1461), Giovanni Batista degli Orsini (1467-1476) και Pierre d’ Aubusson (1476-1503). Τα μαρμάρινα αυτά εμβλήματα συνδέονται με τις οικοδομικές φάσεις του οχυρού και μαρτυρούν τη συνεχή μέριμνα των Ιωαννιτών για τη συντήρηση και τη βελτίωση του.
Τα ιπποτικά τείχη περιβάλλουν τη φημισμένη μονή της Παναγίας Σπηλιανής, λατρευτικό κέντρο της Νισύρου και ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της ορθοδοξίας στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Το καθολικό του μοναστηριού, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, βρίσκεται σε σπηλαιώδη κοιλότητα, όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Η Μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου με τη λιτάνευση του παλλαδίου της και μεγάλο πανηγύρι που αποτελεί το σημαντικότερο θρησκευτικό γεγονός του νησιού και συγκεντρώνει, πέρα από πλήθος ντόπιων και επισκεπτών, σύσσωμους τους Νισυρίους της διασποράς.
Τοποθεσία:
Μανδράκι, Νίσυρος, Τ.Κ. 85303
Μέσο Πρόσβασης:
Πεζή
Πρόσβαση ΑμεΑ:
Όχι
Ώρες λειτουργίας:
Χειμερινό:
Επισκέψιμο κατόπιν συνεννοήσεως με την Ι. Μονή Παναγίας Σπηλιανής, Θερινό:
Έως 3ο δεκαήμερο Οκτωβρίου:
ΜΟΝΗ 10:30 -15:00 και 18:00 – 20:00
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ 10:30 -15:00
Αύγουστος 10:30 -15:00 και 18:00 – 20:00
Κόστος εισόδου:
Ολόκληρο: €2, Μειωμένο: €2
