Το μικρό μοναστηριακό συγκρότημα του Αρμά είναι χτισμένο σε κατάφυτη έκταση, στη βορειοδυτική πλευρά της Νισύρου, στην περιοχή Ρούκκι, από όπου ατενίζει το Μανδράκι από ψηλά. Είναι προσβάσιμο μέσω του αμαξιτού δρόμου που συνδέει το Μανδράκι με τη μονή της Ευαγγελίστριας ή μέσω μονοπατιού, νοτιοανατολικά του ναού της Φανερωμένης στην Καρδιά.
Σύμφωνα με μια εκδοχή, το όνομα «Αρμάς» προήλθε από τοπωνύμιο της περιοχής που αρχικά ήταν Ερμών (από το ομώνυμο όρος των Αγίων Τόπων) και δόθηκε από τους Ιππότες.
Υπήρξε μετόχι της μονής της Παναγίας Σπηλιανής από το 1727, επομένως πιθανολογείται ότι χτίστηκε τον 17ο αιώνα. Βιβλιογραφικά αναφέρεται μάλιστα η ύπαρξη επιγραφής Ι(ΗΣΟΥ)Σ Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ Ν(Ι)Κ(Α) 1647.
Το ημιερειπωμένο σήμερα μεσοβυζαντινό μοναστήρι προστατεύεται από περίβολο. Το αρχιτεκτονικό σύνολο των εγκαταστάσεων σχημάτιζε ένα «Π» πλαισιώνοντας το καθολικό, στη βορειοανατολική πλευρά του συγκροτήματος. Τα κτηριακά λείψανα μαρτυρούν ότι, την εποχή της ακμής της, η Μονή διέθετε μεγάλη κτηματική περιουσία (από ελιές, βελανιδιές, αμπέλια κ.ά.), καθώς και εγκαταστάσεις φιλοξενίας μοναχών με βοηθητικούς χώρους διαφόρων χρήσεων. Στο ισόγειο των εγκαταστάσεων, στα νότια του ναού, στεγάζονταν τα κελιά, ενώ μία πέτρινη σκάλα οδηγεί ακόμη στον πρώτο όροφο, όπου βρίσκονταν το Ηγουμενείο και η βιβλιοθήκη. Δίπλα στα κελιά των μοναχών υπήρχαν αποθήκες, η Τράπεζα (χώρος εστίασης) και ο φούρνος της Μονής. Απέναντι υπήρχε επίσης χειρόμυλος, πατητήρια, καζαναριό (αποστακτήριο) και λαξευμένη σπηλιά (κρεφτή) που φαίνεται ότι χρησιμοποιούταν ως κατώι για τη φύλαξη αγαθών. Στο εσωτερικό της διατηρούνται ακόμη και σήμερα πιθάρια. Σε μικρή απόσταση σώζονται επίσης οι στάβλοι και η μάντρα. Δύο μεγάλου μεγέθους στέρνες εξασφάλιζαν τις απαραίτητες ποσότητες νερού τόσο για τους μοναχούς όσο και για τα ζώα που εξέτρεφαν. Η ερειπιώδης μορφή των κτηρίων σήμερα, δεν είναι δυστυχώς ικανή να δώσει στον επισκέπτη την εικόνα της Μονής κατά την εποχή της λειτουργίας της.
Σε καλύτερη κατάσταση διατηρείται το καθολικό της Μονής. Είναι αφιερωμένο στο Γενέσιο του Ιωάννη του Προδρόμου και γιορτάζει στις 24 Ιουνίου. Πρόκειται για μονόκλιτη καμαροσκεπή βασιλική (διαστάσεων 5,20 x 4,60 μ.). Το δάπεδο καλύπτεται με τετράγωνες λίθινες πλάκες και μαύρα βότσαλα (χοχλάκια). Το Ιερό Βήμα διακρίνεται από τον κυρίως ναό με ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο διατηρεί ίχνη χρώματος της γραπτής διακόσμησής του και επιχρύσωσης. Θεωρείται από τα πιο αξιόλογα τέμπλα που σώζονται σήμερα στη Νίσυρο. Οι δεσποτικές εικόνες, κατεβασμένες από την αρχική τους θέση, προέρχονται από δωρεές πιστών του 1907-1908. Αριστερά του Χριστού, βρισκότανη εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.
Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες, διατηρημένες σήμερα σε μέτρια κατάσταση. Στο Ιερό εικονίζεται η Μεγάλη Δέηση, με τον Χριστό ανάμεσα στην Παναγία και τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, πάνω από παράσταση Αγίας Τράπεζας, την οποία πλαισιώνουν οι τέσσερις Ιεράρχες. Την οροφή του ναού διατρέχει πολύ κατεστραμμένη σήμερα διακοσμητική ταινία που χωρίζει την καμάρα σε δύο τμήματα. Καθένα διαρθρώνεται σε πέντε οριζόντιες επάλληλες ζώνες με κύκλους παραστάσεων και μεμονωμένων μορφών. Στον δυτικό τοίχο, όπου ανοίγεται η είσοδος του ναού και μικρή φωτιστική θυρίδα ψηλότερα, εικονογραφείται η Δευτέρα Παρουσία.
Οι αγιογραφίες της εκκλησίας του Αρμά παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με της Παναγίας Διαβατηνής και του ναού του Γενεθλίου της Θεοτόκου στο μοναστηριακό συγκρότημα Σιώνες, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Νισύρου. Με τις τελευταίες συνδέεται ο ιερομόναχος Ιωνάς, όπως μας πληροφορεί έγγραφο του 1733. Δεν αποκλείεται λοιπόν να φιλοτεχνήθηκαν όλες από το ίδιο χέρι.
Πρόκειται για δημιουργήματα πίστης και ευσέβειας που απευθύνονται στον απλό καθημερινό άνθρωπο, συγκινώντας τον με το λαϊκότροπο ύφος τους. Βάσει των τεχνοτροπικών χαρακτηριστικών τους, μπορούν να χρονολογηθούν στο β’ μισό του 18ου αι.
Τοποθεσία:
Περιοχή Μανδρακίου, θέση Ρούκκι, Νίσυρος, Τ.Κ. 85303
Μέσο Πρόσβασης:
Με αυτοκίνητο, κατόπιν πεζή
Πρόσβαση ΑμεΑ:
Όχι
Ώρες λειτουργίας:
Κατόπιν συνεννόησης
Κόστος εισόδου:
–
