Στη νοτιοδυτική πλευρά της Νισύρου, στο νοτιότερο άκρο του χείλους του ηφαιστείου, εκτείνεται η εύφορη περιοχή του Άργους, μια ήρεμη πεδινή πλαγιά που καταλήγει στη θάλασσα. Η περιοχή είναι γνωστή για τα πλούσια αρχαιολογικά κατάλοιπα, τα οποία προέρχονται από διαφορετικές χρονολογικές περιόδους και μαρτυρούν τη συνεχή χρήση του χώρου από την αρχαιότητα μέχρι και τον 15ο αι. τουλάχιστον. Η συνέχεια αυτή οφείλεται στη στρατηγική σημασία της θέσης, η οποία παρέχει ευρύ οπτικό πεδίο όλης της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ της Νισύρου και των νοτιοδυτικά κείμενων σε αυτή νησιών, και ειδικότερα την άμεση εποπτεία των γειτονικών όρμων του Λευκού και της Αγίας Ειρήνης στα νότια. Παράλληλα διαθέτει δυνατότητα ελέγχου και προς την ενδοχώρα, προς την καλντέρα του ηφαιστείου στα βορειοανατολικά, όπου εκτείνεται ο κάμπος του Ραμού και η κοιλάδα του Λακκιού, οι πιο παραγωγικές δηλαδή άλλοτε περιοχές του νησιού.
Το ιπποτικό κάστρο του Άργους έστεκε στο ύψωμα, γνωστό στους ντόπιους ως Σταυρός, σε σημείο που του εξασφάλιζε επιπλέον τη δυνατότητα οπτικής επαφής με το κάστρο του Εμπορειού, το κάστρο των Νικιών και το κάστρο στα Παρλέττια. Χτίστηκε στη θέση παλαιότερης οχύρωσης. Ο οικισμός εικάζεται ότι εκτεινόταν στην πεδιάδα νότια του υψώματος της οχύρωσης, παρόμοιας τοιχοδομίας με το τείχος της αρχαίας πόλης της Νισύρου, όπως επεσήμανε ο Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross, σε επίσκεψή του στο νησί, στα μέσα του 19ου αι. Ο οικισμός του Άργους αναφέρεται από τον Στέφανο Βυζάντιο ως μια από τις αρχαίες πόλεις της Νισύρου. Η Νίσυρος κατοικήθηκε από απογόνους Δωριέων (Επιδαυρίους ή Αργείους), σύμφωνα από την παράδοση του Ηροδότου (VII, 99) ότι η κάτοικοι κατάγονται από την Επίδαυρο. Στο Άργος πρέπει ίσως να αναζητηθεί και το σημαντικότερο ιερό των Νισυρίων, αφιερωμένο στον Ποσειδώνα Αργείο (Στράβων Ι, 488), στον οποίο σύμφωνα με τη μυθολογία το νησί χρωστά τη γέννησή του. Την ύπαρξη ιερού του Ποσειδώνα επιβεβαιώνει ενεπίγραφη βάση προς τιμήν Νισυρίου στρατηγού, του β΄μισού του 2ου αι. π.Χ. Στο Άργος πρέπει ίσως να αναζητηθεί και το σημαντικότερο ιερό των Νισυρίων, αφιερωμένο στον Ποσειδώνα Αργείο (Στράβων I, 488), στον οποίο άλλωστε, σύμφωνα με τη μυθολογία, το νησί χρωστά τη γέννησή του. Τη λατρεία του Ποσειδώνος και επομένως την ύπαρξη του ιερού επιβεβαιώνει ενεπίγραφη βάση αγάλματος προς τιμήν Νισύριου στρατηγού, του β’ μισού του 2ου αι. π.Χ. (ΙG xii 3, 10=Syll.3 673). Ωστόσο η τοπική παράδοση, τοποθετεί τον ναό στα Ελληνικά, περιοχή που επίσης εντάσσεται στην περιφέρεια του Άργους.
Η κατοίκηση της πόλης συνεχίστηκε και στη χριστιανική εποχή, μέχρι τον 15ο αιώνα, οπότε και καταστράφηκε, πιθανώς από σεισμό, ενώ κατακρημνίσεις βράχων από τις γύρω πλαγιές κάλυψαν τα αρχαία ερείπια.
Οι Ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη, αφού κατέλαβαν τη Νίσυρο το 1314, εκμεταλλεύτηκαν προφανώς την προνομιακή θέση της αρχαίας ακρόπολης και το διαθέσιμο από αυτήν οικοδομικό υλικό και έκτισαν το φρούριο του Άργους. Ακριβέστερα στοιχεία για το πότε κατασκευάστηκε δεν υπάρχουν, ωστόσο στις αρχές του 15ου αι.,ο Φλωρεντίνος περιηγητής Cristoforo Buondelmonti είδετο κάστρο και το συμπεριέλαβε στους πέντε οχυρωμένους οικισμούς της Νισύρου, τους οποίους κατονομάζει στο ταξιδιωτικό του ημερολόγιο του 1420. Πληροφορίες για το οχυρό, τον οικισμό και τη σχέση των Ιπποτών με τους κατοίκους του παρέχουν και έγγραφα του αρχείου του Τάγματος. Φαίνεται δε, ότι ακόμη και μετά την καταστροφή του οικισμού που προστάτευε, το κάστρο διατήρησε τη φρουρά του, με σκοπό τον έλεγχο της εύφορης κοιλάδας του Λακκιού.
Σήμερα, διατηρούνται λιγοστά κατάλοιπα του μεσαιωνικού οχυρού. Τη θέση του πήρε το 1727 η μονή του Σταυρού, για την κατασκευή της οποίας επαναχρησιμοποιήθηκε μέρος του υλικού του. Το μοναστικό συγκρότημα είναι μετόχι της Παναγίας Ποταμίτισσας. Ερημώθηκε από μοναχούς στα τέλη του 19ου αι. και, μετά από μια περίοδο εγκατάλειψης, ανακαινίστηκε στις δεκαετίες 1980 και 1990. Το μικρό καθολικό, χτισμένο στον τύπο της μονόκλιτης καμαροσκεπούς βασιλικής, είναι αφιερωμένο στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και γιορτάζει στις 14 Σεπτέμβρη. Στην ευρύχωρη αυλή του διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι με πλήθος πιστών να συρρέουν από όλη τη Νίσυρο. Οι μοναστηριακές εγκαταστάσεις απαρτίζονται ακόμη από μαγειρείο, τράπεζα, μεγάλη νεόκτιστη αίθουσα συναθροίσεων και κελιά φιλοξενίας. Το δώμα των τελευταίων προσφέρει μοναδική πανοραμική θέα στον κρατήρα του ηφαιστείου. Στη Μονή οδηγεί πρόσφατα διανοιγμένος αμαξιτός δρόμος που ανηφορίζει νότια από το Μανδράκι ή παλαιό λιθόστρωτο μονοπάτι με αφετηρία τα Νικιά.
Τοποθεσία:
Περιοχή Άργους, Νίσυρος, Τ.Κ. 85303
Μέσο Πρόσβασης:
Με αυτοκίνητο
Πρόσβαση ΑμεΑ:
Πιθανή
Ώρες λειτουργίας:
Ανοιχτό επί μονίμου βάσεως
Κόστος εισόδου:
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
