Previous
Next

Γνωρίστε το νησί

Η Αμοργός, νησί άγονης, έως πρότινος γραμμής, έχει διατηρήσει στο ακέραιο την πολιτισμική φυσιογνωμία της, παρουσιάζοντας ήπια τουριστική ανάπτυξη, σε αρμονία με τον τόπο και τους ανθρώπους της, οι οποίοι εξακολουθούν ακόμη να ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία. Με έκταση 121 τ.χλμ., δηλαδή λίγο μεγαλύτερη από τα γειτονικά νησιά Μύκονο (105 τ.χλμ.) και Σαντορίνη (75 τ.χλμ.) και πληθυσμό μόλις 1800 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, δηλαδή το ένα δέκατο περίπου του πληθυσμού των προαναφερθέντων νησιών, έχει διατηρήσει τα τοπικά ήθη και έθιμα, καθώς και τους στενούς δεσμούς της κοινότητας των Αμοργιανών, με τις παραδοσιακές γιορτές και θρησκευτικές πανηγύρεις, ως ζωντανή έκφραση αυτών.
Φθάνοντας ο επισκέπτης σε ένα από τα δύο λιμάνια του νησιού, τα Κατάπολα ή την Αιγιάλη, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τη διαμονή του ανάμεσα σε πολυάριθμα τουριστικά καταλύματα, προσανατολίζοντας τη δραστηριότητά του στο νησί αναλόγως προς τα ενδιαφέροντά του: θρησκευτικός, αρχαιολογικός, πεζοπορικός, φυσιολατρικός τουρισμός, ή, απλώς, αξέχαστες βουτιές στα πεντακάθαρα νερά της Αμοργού, ή συνδυασμός όλων των παραπάνω!
Το στενό και επίμηκες σχήμα του νησιού σε συνδυασμό με το μέγεθός του, επιτρέπει, επιπλέον της μετακίνησης με τροχοφόρο, και τις πεζοπορικές διαδρομές, διαθέτοντας οκτώ χαρτογραφημένα και σηματοδοτημένα μονοπάτια, τα οποία δίνουν πρόσβαση σε ποικίλα σημεία ενδιαφέροντος, προσφέροντας ταυτόχρονα ανεπανάληπτη θέα, καθώς διασχίζουν την ορεινή ραχοκοκαλιά του νησιού. Σε μια τέτοια περίπτωση, νερό, φαγητό, σταθερά παπούτσια, αντιανεμικό και πολύ κέφι αρκούν για μοναδικές, αξέχαστες εμπειρίες που θα μας κάνουν να αισθανθούμε λίγο Αμοργιανοί και να κατανοήσουμε την απαιτητική ζωή της Αμοργού στο παρελθόν.
Λόγω της γεωφυσικής διαμόρφωσης του νησιού προέκυψαν, ήδη από την αρχαιότητα, τρεις ενότητες κατοικήσιμων τόπων, η Κάτω Μεριά, η Μέσα Μεριά και η Πάνω Μεριά, όπως αποκαλούνται έως και σήμερα, με τη Μεγάλη Στράτα, το κυριότερο περιπατητικό μονοπάτι, να διατρέχει ένα μεγάλο τμήμα του νησιού, ενώνοντας τη Χώρα με την Πάνω Μεριά.
Ο διατηρητέος οικισμός της Χώρας, αστική έκφανση της Αμοργού, στα ριζά του εντυπωσιακού βράχου του Κάστρου, με τα στενά δρομάκια, να προσφέρουν διαφυγή από το Πλατύστενο, την κεντρική οδική αρτηρία του οικισμού, και αφορμή για περιπλάνηση ανάμεσα στα παραδοσιακά μονόσπιτα και τα αρχοντικά, η μαγευτική θέα από το Κάστρο και τους ανεμόμυλους στα νότια της Χώρας, επαναφέρουν τον σύγχρονο άνθρωπο στην αρμονία με τη φύση, αποκρυσταλλώνοντας ταυτόχρονα την έννοια του δομημένου περιβάλλοντος ως εναρμονισμένου με το φυσικό.
Κινούμενοι βορειότερα της Χώρας, την εμπειρία συμπληρώνει η επίσκεψη στον Ασφοντυλίτη, ερειπωμένο αγροτικό οικισμό της περιφέρειας της Αιγιάλης, με τις περίφημες, χαρακτηριστικές βραχογραφίες του, οικιστικό αρχέτυπο της αγροτικής διάστασης της κοινωνίας της Αμοργού.
Από τα πιο πολυσήμαντα τοπόσημα του νησιού, η Ιερά Μονή Παναγίας Χοζοβιωτίσσης, εντυπωσιακό μοναστηριακό συγκρότημα ανακατασκευασμένο επί των ημερών του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Αλεξίου Α’ Κομνηνού, σύμφωνα με Χρυσόβουλο του 1088. Φωλιασμένο κυριολεκτικά στο θεόρατο βράχο στα νότια του όρους του Προφήτη Ηλία, επάνω από τον κόλπο της Αγίας Άννας, γίνεται ένα με το πέλαγος που ανοίγεται απεριόριστο, καταγάλανο, μπροστά του.
Μάρτυρες της έντονης μοναστικής και θρησκευτικής δραστηριότητας των παρελθόντων αιώνων στην ευρύτερη περιοχή της Μονής Χοζοβιωτίσσης, το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στα Κάψαλα, με τις τοιχογραφίες του νάρθηκα να χρονολογούνται στον 14ο αι. και το ξωκκλήσι της Παναγίας Θεοσκέπαστης, κουρνιασμένο στην αγκαλιά θεόρατου βράχου.
Η θρησκευτική εμπειρία στην Αμοργό αποκτά μεταφυσική ένταση στον Ιερό Προσκυνηματικό Ναό του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου Ακρωτηρίου Θολαρίων, όπου την ημέρα της Εορτής, 13 Νοεμβρίου, εκτίθεται προς προσκύνηση και ευλογία των ευσεβών χριστιανών, τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου το οποίο φυλάσσεται στον Ιερό Ενοριακό Ναό Αγίων Αναργύρων Θολαρίων.
Στο βόρειο άκρο του νησιού, στην απομακρυσμένη και εξαιρετικά δύσβατη περιοχή του όρους Κρούκελος (ή Κρίκελος), η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Μετόχι της Ιεράς Μονής Χοζοβιωτίσσης, κτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, έπειτα από το τάμα καπετάνιου, του οποίου το πλοίο κινδύνευσε να βυθιστεί ενώ έπλεε στα παράλια της περιοχής, επιβεβαιώνοντας, έτσι, τη σύνδεση της σύγχρονης θρησκευτικής πίστης με τις αρχαίες πρακτικές του τάματος. Αντίστοιχα, στο Ιερό Μονύδριο του Αγίου Γεωργίου του Βαλσαμίτη, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, στα νοτιοδυτικά της Χώρας της Αμοργού, επίσης Μετόχι της Ιεράς Μονής Χοζοβιωτίσσης, το νερό της λαλούσας πηγής, του αγιάσματος, αποτελούσε έως το έτος 1967 ζωντανή επιβίωση της αρχαίας πρακτικής της υδρομαντείας, αποδεικνύοντας την αναμφισβήτητη σύζευξη της αρχαίας με τη σύγχρονη θρησκευτική πίστη του Χριστιανισμού.
Η ανάβαση στο πετρόκτιστο εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία, στο Καστρί, εντός του αρχαιολογικού χώρου της ακρόπολης της αρχαίας Αρκεσίνης, οπτικοποιεί την εναρμόνιση της αρχαίας με τη σύγχρονη Αμοργό, ενώ η απεραντοσύνη του ορίζοντα και η πανοραμική θέα που προσφέρει η συγκεκριμένη θέση βοηθούν τον επισκέπτη να κατανοήσει τα κριτήρια επιλογών των θέσεων κατοίκησης αλλά και του δικτύου πύργων-φρυκτωριών, με πιο χαρακτηριστικό και καλύτερα σωζόμενο τον Πύργο Αγίας Τριάδας, ή Πύργο του Βασίλη κατά τους γηραιότερους Αμοργιανούς, στην Κάτω Μεριά του νησιού, βορειοδυτικά του οικισμού Χωριό, ανατολικά της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, νοτιοδυτικά της ακρόπολης της αρχαίας πόλης Αρκεσίνης και σε μεγάλη απόσταση από αυτήν.
Η αρχαιολογική συνιστώσα του πολιτισμού της Αμοργού ακτινογραφείται στην Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού στη Χώρα, η θρησκευτική στην Έκθεση Κειμηλίων Χοζοβιωτίσσης στο Σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Χοζοβιωτίσσης και στο Εκκλησιαστικό Μουσείο «Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος» στη Χώρα, ενώ η λαογραφική στο Λαογραφικό Μουσείο Αμοργού στη Χώρα.
Ας μην ξεχνάμε όμως, ότι η σύγχρονη Αμοργός έχει να προσφέρει και πολλαπλές δραστηριότητες, όπως οι «μπάλες», αντίστοιχο του γαλλικού ομαδικού παιχνιδιού pétanque και του ιταλικού bocce, στη Λαγκάδα και τα Θολάρια, ενώ εξαιρετικά ελκυστικές είναι και οι ποικίλες γαστριμαργικές προκλήσεις του νησιού. Οι παραδοσιακές γιορτές, με το Πάσχα να έχει την τιμητική του, τα έθιμα, με πιο διασκεδαστικό το έθιμο του «Καπετάνιου» στην Αιγιάλη τις Απόκριες, και οι θρησκευτικές πανηγύρεις, με κυριότερους εορτασμούς της Παναγίας Χοζοβιώτισσας και της Αγίας Παρασκευής, συμπληρώνουν την εμπειρία του επισκέπτη. Όλα τα παραπάνω, υπό τους ήχους Αμοργιανής μουσικής και συνοδευόμενα με κρασί, ψημένη ρακή, αλλά και ατελείωτο κέφι!
Καλώς ήρθατε στην Αμοργό!

Αθηνά Χρόνη, Δρ. Αρχαιολόγος
Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων
Ιούλιος 2021

Scroll to Top